Μάξιμος ο Ομολογητής, Άγιος: 1η εκατοντάδα κεφαλαίων προς τον Θαλάσσιο, περί Θεολογίας και της Ενσάρκου Οικονομίας του Υιού του Θεού

1. Ο Θεός είναι ένας, δεν έχει αρχή, είναι ακατάληπτος και έχει όλη τη δύναμη της υπάρξεώς Του γενική. Αποκλείει εντελώς κάθε έννοια για το πότε και πως είναι, γιατί είναι σε όλους απλησίαστος και σε κανένα από τα όντα δεν είναι γνωστός  μέσω κάποιας φυσικής ενδείξεως.

2. Ο Θεός δεν είναι τέτοιας φύσεως, ώστε να είναι δυνατόν να τον γνωρίζομε εμείς οι άνθρωποι. Δεν είναι ούτε αρχή, ούτε μεσότητα, ούτε τέλος, ούτε γενικά κάτι άλλο σχετικό, από αυτά που μπορούμε να παρατηρήσομε στη φύση. Γιατί ο Θεός είναι απροσδιόριστος, αμετάβλητος και άπειρος, επειδή είναι απείρως πέρα από κάθε ουσία και δύναμη και ενέργεια.

3. Κάθε ουσία, επειδή περικελείει μέσα της τον όρο της υπάρξεώς της, είναι εκ φύσεως αρχή της κατά δύναμη κινήσεως που παρατηρείται σ' αυτή. Κάθε φυσική κίνηση προς κάποια ενέργεια, επειδή νοείται μετά την ουσία της, πριν όμως από την ενέργειά της, είναι μεσότητα, επειδή από την φύση της είναι ανάμεσα σ' αυτές τις δύο. Και κάθε ενέργεια που καθορίζεται φυσικώς από το λόγο της υπάρξεώς της, είναι τέλος της κινήσεως της ουσίας, κινήσεως που έρχεται στο νου πριν από αυτή.

Μάξιμος ο Ομολογητής, Άγιος: 2η εκατοντάδα κεφαλαίων προς τον Θαλάσσιο, περί Θεολογίας και της ενσάρκου οικονομίας του Υιού του Θεού

1. Ο Θεός είναι ένας, γιατί μία είναι η θεότητα, άναρχη, απλή, πάνω από ουσία, δίχως μέρη και αδιαίρετη. Η ίδια θεότητα είναι μονάδα και τριάδα. Μονάδα ακέραιη η αυτή, και Τριάδα πλήρης η αυτή. Μονάδα ακέραιη κατά την ουσία η ίδια, και Τριάδα πλήρης κατά τις υποστάσεις η ίδια.

Γιατί η θεότητα είναι Πατέρας, Υιός και Άγιο Πνεύμα. Και η θεότητα είναι και στον Πατέρα και στον Υιό και στο Άγιο Πνεύμα. Όλη η θεότητα σε όλον τον Πατέρα η ίδια, και όλος ο Πατέρας σε όλη την ίδια. Και όλη η ίδια σε όλο τον Υιό, και όλος ο Υιός σε όλη την ίδια. Και όλη σε όλο το Άγιο Πνεύμα η ίδια θεότητα, και όλο το Άγιο Πνεύμα σε όλη την ίδια.

Μάξιμος ο Ομολογητής: Τρίτη εκατοντάδα διαφόρων κεφαλαίων περί Θεολογίας, Οικονομίας, αρετής και κακίας

1. Ένα είναι το πάνω από άναρχο και πάνω από ουσία Αγαθό, η Αγία Τρισυπόστατη Μονάδα, Πατέρας, Υιός και Άγιο Πνεύμα· μια άπειρη συμφυΐα τριών απείρων. Έχει εντελώς απλησίαστο απ' όλα τα όντα τον λόγο του είναι της, του πώς υπάρχει, του τι και ποιο είναι. Ξεφεύγει από κάθε νόηση όσων νοούν, αφού δεν εξέρχεται διόλου από την κατά φύση κρύφια εσωτερικότητά της, και αφού απλώνεται πέρα από κάθε γνώση όλων των γνώσεων.

2. Αυτό που στην ουσία Του είναι απόλυτα αγαθό, είναι εκείνο που μήτε αρχή έχει, μήτε τέλος, μήτε αιτία της υπάρξεως, μήτε οποιαδήποτε ως προς την ύπαρξή Του κίνηση προς κάποια αιτία.

Μάξιμος ο Ομολογητής, Άγιος: Τέταρτη εκατοντάδα διαφόρων κεφαλαίων

1. Ο Κύριος ανέφερε το ποτήρι πριν από το βάπτισμα(Ματθ. 20, 22), επειδή η αρετή είναι για την αλήθεια και όχι η αλήθεια για την αρετή. Γι' αυτό εκείνος που πράττει την αρετή για την αλήθεια, είναι άτρωτος από τα βέλη της κενοδοξίας. Εκείνος όμως που ασκεί την αλήθεια ένεκα της αρετής, έχει σύνοικο της κενοδοξίας την οίηση.

2. Αλήθεια, λέει, είναι η θεία γνώση· αρετή, οι αγώνες για χάρη της αλήθειας εκείνων που την επιθυμούν. Εκείνος λοιπόν που για χάρη της γνώσεως υποφέρει κόπους, δεν κενοδοξεί, γιατί γνωρίζει ότι από τη φύση της η αλήθεια δεν αποτελεί κατόρθωμα κόπων· επειδή εκ φύσεως το πρώτο δεν περιορίζεται από τα δεύτερα. Εκείνος όμως που εμφανίζεται να έχει γνώση επειδή αγωνίστηκε γι' αυτήν, είναι οπωσδήποτε κενόδοξος γιατί νομίζει ότι έλαβε τα στεφάνια πριν από τους ιδρώτες, μη γνωρίζοντας ότι οι κόποι είναι για τα στεφάνια, αλλά όχι τα στεφάνια για τους κόπους. Γιατί εκ φύσεως παύει να ενεργείται κάθε μέθοδος, όταν ο σκοπός της κατορθωθεί ή νομιστεί ότι κατορθώθηκε.

Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής: Πέμπτη εκατοντάδα διαφόρων κεφαλαίων

Άγ. Αθανάσιος ο Πάριος

1. Eκείνος που τη γνώση του συνοδεύει η πράξη και την πράξη του η γνώση, είναι θρόνος και υποπόδιο του Θεού(Ησ. 66,1). Θρόνος είναι για τη γνώση που έχει, και υποπόδιο για την πρακτική του αρετή. Αν τώρα κανείς υποστηρίξει ότι και ο ανθρώπινος νους είναι ουρανός, καθαρός από κάθε υλική φαντασία και ασχολούμενος, ή μάλλον καταστολισμένος με τους θείους λόγους των νοητών, νομίζω ότι δε βρίσκεται έξω από την αλήθεια.

2. Κάθε φιλόσοφος και ευσεβής που φρουρείται από την αρετή και τη γνώση, ή την πράξη και τη θεωρία, όταν δει να έχει εξεγερθεί εναντίον του με τα πάθη η πονηρή δύναμη, όπως εναντίον του Εζεκία ο βασιλιάς των Ασσυρίων(Β΄ Παρ. 32, 1), μία μόνο βοήθεια έχει για τη διάλυση των δεινών, το Θεό, που τον εξιλεώνει με αλάλητη κραυγή, με την επίταση δηλαδή της αρετής και της γνώσεως, και τότε δέχεται σε συμμαχία, ή μάλλον προς σωτηρία, άγγελο, δηλαδή λόγο ανώτερης σοφίας και γνώσεως, που συντρίβει κάθε δυνατό πολεμιστή και άρχοντα και στρατηγό στο εχθρικό στρατόπεδο(Β΄ Παρ. 32, 20-21).

Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής: Έκτη εκατοντάδα διαφόρων κεφαλαίων

1. Η νοερή δύναμη της ψυχής είναι επινοητική. Αυτή όταν χωριστεί από τη σχέση της με την αίσθηση, στερεί τη σάρκα από τη φροντίδα να της εξασφαλίζει την ηδονή, όπως έκανε κατά τη θεληματική σχέση τους, και δε θέλει ούτε την οδύνη της σάρκας να παρηγορήσει, εξαιτίας της ολικής και αδιάκοπης αφιερώσεως της γνώμης στα θεία.

2. Ο νους και η αίσθηση έχουν αντίθετες φυσικές ενέργειες, γιατί τα αντικείμενά τους έχουν ακρότατη διαφορά και ετερότητα μεταξύ τους. Ο νους έχει ως αντικείμενά του τις νοητές και ασώματες υπάρξεις, που αντιλαμβάνεται εκ φύσεως την ουσία τους, ενώ η αίσθηση έχει ως αντικείμενα τις αισθητές και σωματικές φύσεις, τις οποίες και αυτή εκ φύσεως αντιλαμβάνεται.

Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής: Έβδομη εκατοντάδα διαφόρων κεφαλαίων

1. Ο φυσικός λόγος δια μέσου των αρετών ανυψώνει προς το νου εκείνον που επιμελείται την πρακτική αρετή. Ο νους εισάγει στη δοσία μέσω της θεωρίας εκείνον που επιθυμεί τη γνώση. Το παράλογο πάθος παρασύρει να φέρεται προς την αίσθηση εκείνον που αμελεί τις εντολές, πράγμα που καταλήγει στο να δεθεί ο νους στην ηδονή.

2. Αρετή λέει την απαθέστατη και μόνιμη έξη του καλού που δεν έχει τίποτε από τα δεξιά ή τ' αριστερά, έχει όμως τη σφραγίδα του Θεού στην οποία τίποτε δεν είναι ενάντιο. Αιτία των αρετών είναι ο Θεός. Ενεργητική γνώση του Θεού είναι η αλλοίωση κατά την έξη εκείνου που γνώρισε αληθινά το Θεό, ώστε να συμμορφωθεί προς το πνεύμα.

Τα 400 Κεφάλαια Περί Αγάπης - Πρόλογος των κεφαλαίων προς τον πρεσβύτερο Ελπίδιο

 Ἐσύ ὅμως, ὅσο πιό φιλόπονα μπορεῖς πρόσεξε κάθε κεφάλαιο. Γιατί δέν εἶναι σέ ὅλους, νομίζω, εὔκολα κατανοητά ὅλα, ἀλλά τά περισσότερα χρειάζονται μεγάλη εξέταση καί σύγκριση μεταξύ τους, ἄν καί φαίνεται ὁ λόγος τους ἁπλούστερος.

  
(Ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής)

Μαζί μέ τό λόγο περί ἀσκητικοῦ βίου στέλνω στήν ὁσιότητά σου, πάτερ Ἐλπίδιε, καί τό λόγο περί ἀγάπης· ἐκτείνεται σέ ἰσάριθμες μέ τά τέσσερα εὐαγγέλια ἑκατοντάδες κεφάλαια, κι εἶναι ἴσως ἔργο ἀνάξιο τῆς προσδοκίας σου, ὄχι ὅμως κατώτερο ἀπό τήν δύναμή μου. Ἄς γνωρίζει ὅμως ἡ ἁγιοσύνη σου, ὅτι καί αὐτά δέν εἶναι καρποί τῆς διάνοιάς μου, ἀλλά ἀφοῦ μελέτησα τούς λόγους τῶν ἁγίων Πατέρων, καί ἀφοῦ διάλεξα ἀπό ἐκεῖ τά νοήματα πού συντείνουν στό θέμα μας, συγκεντρώνοντας μέσα σέ λίγα, πολλά, γιά νά εἶναι εὐσύνοπτα καί νά μπορεῖς νά τά θυμάσαι εὐκολότερα, τά στέλνω στήν ὁσιότητά σου. 

Σέ παρακαλῶ νά τά διαβάζεις μέ καλή διάθεση καί ν' ἀναζητεῖς τήν πνευματική ὠφέλεια πού περιέχουν, παραβλέποντας τήν ἔλλειψη τῆς λεκτικῆς ὀμορφιᾶς, καί νά προσεύχεσαι γιά τή μετριότητά μου, πού εἶμαι ἔρημος κάθε πνευματικῆς ὠφέλειας. 

Σέ παρακαλῶ καί τοῦτο· μή θεωρήσεις ἐνόχληση τά παραπάνω, γιατί ἐκτέλεσα διαταγή. Καί τό λέω αὐτό, ἐπειδή ἐκεῖνοι πού ἐνοχλοῦμε μέ λόγους, εἴμαστε πολλοί σήμερα, ἐνῶ ἐκεῖνοι πού διδάσκουν ἤ καί διδάσκονται μέ ἔργα εἶναι πάρα πολύ λίγοι. 

Ἐσύ ὅμως, ὅσο πιό φιλόπονα μπορεῖς πρόσεξε κάθε κεφάλαιο. Γιατί δέν εἶναι σέ ὅλους, νομίζω, εὔκολα κατανοητά ὅλα, ἀλλά τά περισσότερα χρειάζονται μεγάλη εξέταση καί σύγκριση μεταξύ τους, ἄν καί φαίνεται ὁ λόγος τους ἁπλούστερος. 

Ἴσως μέσα σ' αὐτά ἀνακαλύψεις τίποτε χρήσιμο στήν ψυχή· καί θ' ἀνακαλύψει πάντως, μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ, ἐκεῖνος πού διαβάζει μέ ἄδολες σκέψεις καί μέ φόβο Θεοῦ καί ἀγάπη. Ἐκεῖνος ὅμως πού δέν μελετᾶ γιά πνευματική του ὠφέλεια, εἴτε αὐτά τά κεφάλαια εἴτε ἄλλο ὁποιοδήποτε βιβλίο, ἀλλά κυνηγᾶ τίς λέξεις γιά νά κακολογεῖ τόν συγγραφέα, γιά νά παραστήσει ἀπό οἴηση τόν ἑαυτό του σοφότερο δῆθεν ἀπό αὐτόν, αὐτός τίποτε ποτέ καί πουθενά δέν θά ἀνακαλύψει ὠφέλιμο.

Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής: Πρώτη εκατοντάδα κεφαλαίων περί αγάπης

1.    Η αγάπη είναι μια αγαθή διάθεση της ψυχής, η οποία την κάνει να μην προτιμά κανένα από τα όντα περισσότερο από τη γνώση του Θεού. Είναι όμως αδύνατο να φτάσει ν’ αποκτήσει σταθερά αυτή την αγάπη όποιος έχει κάποια εμπαθή κλίση σε κάτι από τα γήινα.

2.    Την αγάπη την γεννά η απάθεια. την απάθεια την γεννά η ελπίδα στον Θεό. την ελπίδα, η υπομονή και η μακροθυμία. Αυτές τις γεννά η καθολική εγκράτεια. την εγκράτεια, ο φόβος του Θεού. το φόβο του Θεού τον γεννά η πίστη.

Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής: Δεύτερη εκατοντάδα κεφαλαίων περί αγάπης

1.    Όποιος αγαπά αληθινά το Θεό, αυτός οπωσδήποτε προσεύχεται χωρίς να διασπάται. Και όποιος προσεύχεται με αυτόν τον τρόπο, αυτός αγαπά αληθινά το Θεό. Δεν προσεύχεται απερίσπαστα εκείνος που έχει το νου του προσηλωμένο σε κάτι από τα επίγεια.

2.    Ο νους που χρονοτριβεί σε κάποιο αισθητό πράγμα, οπωσδήποτε έχει πάθος προς αυτό. πάθος επιθυμίας, λύπης, οργής ή μνησικακίας. Και αν δεν καταφρονήσει εκείνο το πράγμα, δεν μπορεί να ελευθερωθεί από το αντίστοιχο πάθος.

Μάξιμος ο Ομολογητής, Άγιος: Τρίτη Εκατοντάδα Κεφαλαίων περί Αγάπης

1. Η χρησιμοποίηση των πραγμάτων και των νοημάτων που στηρίζεται στον ορθό λόγο, προξενεί σωφροσύνη και γνώση. Η άλογη, χρησιμοποίησή τους προξενεί ακολασία, μίσος και άγνοια.

2. «Έστρωσες μπροστά μου τραπέζι κλπ.»(Ψαλμ. 22, 5). Το τραπέζι εδώ σημαίνει την πρακτική αρετή, γιατί αυτή ετοιμάστηκε από τον Χριστό κατά πρόσωπο αυτών που μας θλίβουν. Το λάδι που λιπαίνει το νου σημαίνει τη θεωρία των δημιουργημάτων.

Μάξιμος ο Ομολογητής, Άγιος: Τέταρτη Εκατοντάδα Κεφαλαίων περί Αγάπης

1. Πρώτα ο νους αισθάνεται θαυμασμό καθώς εννοεί την απόλυτη απειρία του Θεού κι εκείνο το απέραντο και πολυπόθητο πέλαγος της Θεότητας. Έπειτα κυριεύεται από έκπληξη καθώς σκέφτεται πως ο Θεός δημιούργησε τα πάντα από το μηδέν. Αλλά όπως η μεγαλοσύνη Του δεν έχει όριο(Ψαλμ. 144,3), έτσι και δεν μπορεί κανείς να εξιχνιάσει τη σοφία Του(Ησ. 40,28).

Μάξιμος ο Ομολογητής: Σύντομη ερμηνεία στην προσευχή "Πάτερ ημών" σταλμένη προς κάποιον φιλόχριστο

Δεχόμενος τα πολύτιμα γράμματά του, δέχτηκα κοντά μου τον ίδιο τον θεοφρούρητο κύριό μου· ο οποίος είναι πάντοτε παρών πνευματικά και καθόλου δεν μπορεί να λείπει, αλλά εξαιτίας του πλούτου της αρετής του δεν αποφεύγει να επικοινωνήσει με τους δούλους του, μιμούμενος το Θεό, σύμφωνα με τη δυνατότητα που έχει δώσει ο Θεός στην ανθρώπινη φύση. Γι' αυτό, αφού θαύμασα τη μεγάλη του συγκατάβαση, ανέμιξα το φόβο μου πρός αυτόν μαζί με πόθο, και σχημάτισα από τα δύο —το φόβο και τον πόθο— μία αγάπη, που αποτελείται από συστολή και εύνοια.

Όσιος Θαλάσσιος ο Λίβυος: Α΄ Εκατοντάδα Κεφαλαίων Περί Αγάπης και Εγκράτειας και της κατά Νουν Πολιτείας

1.   Ο πόθος που τείνει ολοκληρωτικά στο Θεό, δένει με το Θεό και μεταξύ τους εκείνους που ποθούν. 

2.   Ο νους που απόκτησε πνευματική αγάπη, δε διανοείται για τον πλησίον του εκείνα που δεν αρμόζουν στην αγάπη.

3.   Κρύβει την υποκρισία κάτω από πλαστή αγάπη εκείνος που επαινεί με το στόμα του, αλλά εξουθενώνει με την καρδιά του. 

Όσιος Θαλάσσιος ο Λίβυος: Β΄ Εκατοντάδα Κεφαλάιων Περί Αγάπης και Εγκράτειας και της κατά Νουν Πολιτείας

Ο νέος Ιερός Ναός της Ι.Μ.Αγίου Γερασίμου!

1. Αν θέλεις να απαλλαγείς ταυτόχρονα από όλες τις κακίες, απαρνήσου την μητέρα των κακών, τη φιλαυτία.

2. Υγεία της ψυχής είναι η απάθεια και η γνώση. Είναι αδύνατο να την αποκτήσει κανείς, εφόσον είναι υποδουλωμένος στις ηδονές.

3. Τις σωματικές και ψυχικές ηδονές τις ξεραίνει η εγκράτεια μαζί με την υπομονή, και η αγάπη μαζί με την μακροθυμία.

4. Αρχή των κακών για την ψυχή είναι η φιλαυτία. Φιλαυτία είναι η αγάπη προς το σώμα.

5. Ιδίωμα του λογικού είναι να υποταχθεί στον ορθό λόγο, και να ταλαιπωρήσει το σώμα και να το μεταχειριστεί σαν δούλο(Α΄ Κορ. 9, 27).

Όσιος Θαλάσσιος ο Λίβυος: Γ΄ Εκατοντάδα Κεφαλάιων Περί Αγάπης και Εγκράτειας και της κατά Νουν Πολιτείας

1. Για τον από τη φύση Του αγαθό, να διανοείσαι αγαθά. Και για κάθε άνθρωπο, να σκέφτεσαι τα καλά.

2. Ο Θεός θα μας ζητήσει απολογία για τα λόγια, τα έργα και τους λογισμούς μας κατά την ημέρα της κρίσεως.

3. Η έξη της αρετής ή της κακίας, μας παρακινεί να σκεφτόμαστε και να λέμε και να πράττομε τα καλά ή τα κακά.

4. Ο νους που κυριαρχείται από τα πάθη, σκέφτεται όσα δεν πρέπει. Και αυτό που σκέφτεται, φανερώνεται από τα λόγια και τα έργα.

5. Πριν από τον κακό λογισμό υπάρχει κάποιο πάθος. Αιτία του πάθους είναι η αίσθηση. Αιτία της κακής χρήσεως της αισθήσεως είναι ο νους.

Όσιος Θαλάσσιος ο Λίβυος: Δ΄ Εκατοντάδα Κεφαλάιων Περί Αγάπης και Εγκράτειας και της κατά Νουν Πολιτείας

1. Εκείνος που απομάκρυνε το νου του από την αγάπη και την περιποίηση του σώματος, αυτός θανάτωσε μέσω τού ζωοποιού Πνεύματος τις πράξεις του σώματος(Ρωμ. 8, 13).

2. Μη νομίζεις ότι χωρίστηκες από τη σχέση προς τη σάρκα, εφόσον ο νους σου ασχολείται ακόμη μ' εκείνα που είναι οικεία στη σάρκα.

3. Όπως οικεία στη σάρκα είναι η αίσθηση και τα αισθητά, έτσι οικεία στην ψυχή είναι ο νους και τα νοητά.

4. Περιμάζεψε την ψυχή σου από την αίσθηση των αισθητών, και τότε ο νους σου βρίσκεται στο Θεό και στα νοητά.

Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός: Λόγος ψυχωφελής και θαυμάσιος

Πρέπει να ξέρομε ότι ο άνθρωπος είναι διπλός, δηλαδή από σώμα και ψυχή, και έχει διπλές τις αισθήσεις και διπλές τις αρετές τους. Πέντε αισθήσεις έχει η ψυχή και πέντε το σώμα. Οι ψυχικές αισθήσεις είναι, νους, διάνοια, γνώμη, φαντασία και αίσθηση· οι σοφοί τις ονομάζουν και δυνάμεις. Οι σωματικές αισθήσεις είναι τούτες: όραση, όσφρηση, ακοή, γεύση και αφή. 

Γι΄ αυτό και διπλές είναι οι αρετές, διπλές και οι κακίες. Ώστε είναι αναγκαίο να γνωρίζει καθαρά ο κάθε άνθρωπος, πόσες είναι οι ψυχικές αρετές και πόσες οι σωματικές. Και ποια είναι τα ψυχικά πάθη και ποια τα σωματικά. 

Σύντομη βιογραφία και εισαγωγικά σχόλια στα κείμενα του αββά Φιλήμονος

Αββάς Φιλήμων

Σύντομη βιογραφία

Ο οσιότατος πατέρας μας Φιλήμων, ο πιο νηπτικός αλλά και πενθικός από τους θεοφόρους πατέρες, πότε έζησε δεν μας το γνωρίζει η βιογραφία του. Ότι όμως έγινε ευλαβέστατος, όσο λίγοι από τους γέροντες, και πολύπειρος, φίλος της ησυχίας και γνησιότατος μιμητής του Μεγάλου Αρσενίου μπορούν όσοι θέλουν, να το δουν στον παρόντα λόγο.

Επιμένοντας καρτερικά στις προσευχές και τις δεήσεις νύχτα και ημέρα στην ασκητική του καλύβα, σαν μέσα σε κάποιο υπερώο, και πλύνοντας όλο και πιο πολύ τον εαυτό του στα συνεχή δάκρυα και τα γλυκύτατα κλάματά του, ανέβηκε θεοφιλώς ψηλότερα όχι μόνο από όλα τα κακά, αλλά ακόμη και από όσα είναι καλά, και πάνω απ' όλα μαζί τα νοητά και τα αισθητά· και παρουσιάστηκε στο Θεό «κωφός και άλαλος» κατά τη Γραφή, και πέτυχε τον υπέρκαλλο φωτισμό της θείας χάρης Του. 

Αββάς Φιλήμων: Λόγος περί του αββά Φιλήμονος

Έλεγαν για τον αββά Φιλήμονα τον αναχωρητή, ότι κλείστηκε σε μια σπηλιά κοντά στη Λαύρα που λεγόταν των Ρωμίων, και εκεί διεξήγαγε τα παλαίσματα της ασκήσεως, επαναλαμβάνοντας διαρκώς στη διάνοιά του ό,τι απηύθυνε στον εαυτό του, όπως λένε, ο μέγας Αρσένιος: «Φιλήμων, μην ξεχνάς για ποιο λόγο έφυγες από τον κόσμο». Υπέμενε λοιπόν στη σπηλιά αρκετό καιρό και εργαζόταν την καλαθοπλεκτική.

Τα ζεμπίλια που έραβε, τα έδινε στον οικονόμο του για να παίρνει λιγοστό ψωμί, επειδή δεν έτρωγε τίποτε άλλο παρά ψωμί και αλάτι, κι αυτό όχι κάθε μέρα. ως εκ τούτου δε φρόντιζε διόλου για τη σάρκα του, αλλά ασχολούμενος πάντοτε με τη θεωρία, λουζόταν από το θεϊκό φωτισμό και καθώς από αυτόν μυούνταν σε ανέκφραστα μυστήρια, ζούσε σε διαρκή ευφροσύνη.

Σύντομη βιογραφία και εισαγωγικά σχόλια στα κείμενα του αγίου Θεόγνωστου

Σύντομη Βιογραφία

O όσιος Θεόγνωστος, ο συντάκτης των κεφαλαίων που ακολουθούν, αν ταυτίζεται με τον ομώνυμο Αλεξανδρινό που λεγόταν και Εξηγητής και τον αναφέρει ο Φώτιος (ανάγν. 106η), ή είναι άλλος, δεν το ξέρομε με ακρίβεια, όπως και το πότε έζησε. Όπως όμως το δένδρο γνωρίζεται από τον καρπό του, έτσι και αυτός ήταν από εκείνους που έζησαν με αρετή και πνευματική γνώση και εξαιτίας της καθαρότητας του βίου του είχε εγκάτοικο μέσα του τη χάρη του Πνεύματος. Φωτιζόμενος στο νου με τις ελλάμψεις του Πνεύματος, που φυσικό προσόν τους είναι η αποκάλυψη των πάντων, και εμπνεόμενος, σαν κάποιο όργανο, από τις ζωογόνες πνοές Του, μελώδησε τα κεφάλαια αυτά σαν μέλος παναρμόνιο και ιερό. Και γοητεύει την ακοή και τη διάνοια των αναγνωστών με τη χάρη και τα πνευματικά νοήματα που αυτά περιέχουν, και τους διεγείρει προς τον έμπρακτο ζήλο της κατορθώσεως.

Όσιος Θεόγνωστος: Περί πράξεως και θεωρίας και περί ιερωσύνης

1. Τότε να νομίζεις ότι έχεις αληθινή αρετή, όταν καταφρονήσεις τελείως όλα τα επίγεια, και έχεις πάντοτε έτοιμη την καρδιά σου με καθαρή συνείδηση να μεταβείς στον Κύριο. Αν θέλεις να σε γνωρίσει ο Θεός, μείνε όσο περισσότερο μπορείς άγνωστος στους ανθρώπους. 

2. Πρόσεχε τις περιττές παρηγοριές του σώματος και απόφευγέ τες, μήπως σου πάρουν κάτι από τους κόπους σου, στο βαθμό δηλαδή που τη θέση των προηγούμενων κόπων —πριν από την απόκτηση της απάθειας— την παίρνει η άνεση. Και να θεωρείς ζημία όχι τη στέρηση των ηδονικών, αλλά την έκπτωση, εξαιτίας της απολαύσεώς τους, από τα καλύτερα.

Θεόκλητος Διονυσιάτης: Εισαγωγή στη Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών

Λέγουν οι άγιοι Πατέρες, ότι ο Θεός ετοιμάζει «πόρρωθεν» τα μεγάλα έργα Του. Πραγματικά, προνοεί και παρασκευάζει την γνωριμία δύο κατάλληλων «σκευών» του Πνεύματος, για να προσφέρει στο λαό Του την αποθησαυρισμένη αγιοπνευματική σοφία των εκλεκτών τέκνων Του, που κινδύνευε να αφανιστεί μέσα στις «κονιοβριθείς» και «σητόβρωτες» χειρόγραφες βιβλιοθήκες των ιερών Μοναστηριών.

Πρόκειται για την γνωριμία, φιλία και συνεργασία μεταξύ του αγίου Μακαρίου Κορίνθου και του από της νήσου Νάξου αγίου Νικοδήμου του αγιορείτη, που αποτελεί ευλογημένο σταθμό για την εκκλησιαστική γραμματεία, χάρη στον εμπλουτισμό της Εκκλησίας με ένα μεγάλο αριθμό πολύτιμων συγγραμμάτων, που προέκυψαν από την συνεργασία της ιερής αυτής «ξυνωρίδος».

Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης: Προοίμιο στη Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών

Ο Θεός, η μακαρία φύση, η υπερτέλεια τελειότητα, όλων των καλών και όλων των ωραίων η Ποιητική Αρχή, η πάνω από το καλό και πάνω από το ωραίο, έχοντας προορίσει από πάντοτε κατά την θεαρχική Του ιδέα να κάνει τον άνθρωπο Θεό και έχοντας θέσει γι' αυτόν από την αρχή μέσα στο νου Του πριν από κάθε τι άλλο αυτόν τον σκοπό, τον δημιούργησε όταν Εκείνος έκρινε καλό. Και αφού έλαβε το σώμα από την ύλη και του έβαλε από τον εαυτό Του ψυχή, φτιάχνει σαν ένα κόσμο, μεγάλο στο πλήθος των δυνάμεων και στην υπεροχή μέσα στο μικρό σώμα, να βλέπει εποτπικά την αισθητή κτίση και να διδάσκεται τη νοητή, κατά τον πολύ στην θεολογική γνώση Γρηγόριο.

Σύντομη βιογραφία και εισαγωγικά σχόλια στα κείμενα του αγίου Αντωνίου του Μεγάλου

ΣΥΝΤΟΜΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ                                             

Ο μέγας πατέρας μας Αντώνιος, ο κορυφαίος του χορού των ασκητών, είχε ακμάσει όταν βασίλευε ο Μέγας Κωνσταντίνος, γύρω στο έτος 330 μ.Χ. Ήταν σύγχρονος του Μεγάλου Αθανασίου, ο οποίος και έγραψε λεπτομερώς το βίο του. Έφτασε στον ύψιστο βαθμό της αρετής και απάθειας, και ενώ ήταν αγράμματος και απλός άνθρωπος, είχε ουράνιο δάσκαλο τη σοφία του Αγίου Πνεύματος, η οποία φωτίζει τους αλιείς και τους απλούς ανθρώπους. Με το φωτισμό της δίδαξε πολλές και διάφορες ιερές και πνευματικές συμβουλές πάνω σε διάφορα θέματα και έδωσε σοφότατες απαντήσεις γεμάτες ψυχική ωφέλεια σε όσους τον ερωτούσαν, όπως σε πολλά μέρη του Γεροντικού βλέπουμε. 

Άγιος Αντώνιος ο Μέγας: Συμβουλές για το ήθος των ανθρώπων και την ενάρετη ζωή σε 170 κεφάλαια

1. Οι άνθρωποι λέγονται λογικοί καταχρηστικά. Δεν είναι λογικοί εκείνοι που έμαθαν τους λόγους και τα βιβλία των αρχαίων σοφών, αλλά όσοι έχουν λογική ψυχή και μπορούν να διακρίνουν ποιο είναι το καλό και ποιο είναι το κακό. και έτσι αποφεύγουν τα κακά και ψυχοβλαβή, μελετούν όμως σοβαρά τα καλά και ψυχωφελή και τα πράττουν με μεγάλη ευχαριστία προς το Θεό. Μόνο αυτοί πρέπει αληθινά να λέγονται λογικοί άνθρωποι.

Σύντομη βιογραφία και εισαγωγικά σχόλια στα κείμενα του αγίου Ησαΐα του αναχωρητή

ΣΥΝΤΟΜΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ο όσιος πατέρας μας Ησαΐας ο Αναχωρητής έζησε γύρω στο 370 μ.Χ.. Ήταν σύγχρονος του αββά Μακαρίου του Μεγάλου. Μελετώντας νύχτα και ημέρα τις θείες Γραφές, άντλησε από τις σωτήριες πηγές τους πλούσιο το νερό της πνευματικής σοφίας και έγραψε πολλούς και πάρα πολύ καλούς λόγους πάνω σε διάφορα ψυχωφελή θέματα, ώστε ν' αποτελούν ολόκληρο βιβλίο. Από αυτούς παραθέτουμε εδώ αυτόν τον μικρό λόγο, για χάρη εκείνων που επιθυμούν να προσέχουν και να φυλάγουν το νου τους. Ο λόγος αυτός διδάσκει με συντομία πως να αποκρούομε τις προσβολές των πονηρών λογισμών, για να μη μας κατηγορεί η συνείδηση, πως να μελετούμε τα θεία και πως να διατηρούμε καθαρά τα τρία μέρη της ψυχής με κάθε αταραξία και επιτηδειότητα.

Άγιος Ησαΐας ο αναχωρητής: 27 Κεφάλαια περί τηρήσεως του νου

1. Ἡ ὀργή εἶναι φυσική ἰδιότητα τοῦ νοῦ. Καί χωρίς ὀργή οὔτε στήν καθαρότητα φτάνει ὀ ἄνθρωπος, ἄν δέν ὀργιστεῖ ἐναντίον ὅλων τῶν πονηρῶν λογισμῶν πού σπέρνει μέσα του ὁ διάβολος. Καί ὅταν τόν βρῆκε ὁ Ιώβ, ἔβρισε τούς ἐχθρούς του μ’ αὐτά τά λόγια: «Ἄτιμοι καί ἐξαχρειωμένοι, πού δέν ἔχετε κανένα καλό πάνω σας, πού δέν σᾶς θεωρῶ οὔτε σάν τούς σκύλους τῶν ποιμνίων μου»(Ιώβ 30, 1, 4).

Σύντομη βιογραφία και εισαγωγικά σχόλια στα κείμενα του Ευάγριου του Ποντικού

ΣΥΝΤΟΜΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ο σοφός και λόγιος Ευάγριος είχε ακμάσει γύρω στο έτος 380. Χειροτονήθηκε αναγνώστης από το Μέγα Βασίλειο, και από τον αδελφό του Μεγάλου Βασιλείου, τον Γρηγόριο Νύσσης, χειροτονήθηκε διάκονος. Διδάχτηκε τα ιερά γράμματα από τον Γρηγόριο τον Θεολόγο, του οποίου έγινε αρχιδιάκονος, όταν ήταν Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, σύμφωνα με την πληροφορία του Νικηφόρου Καλλίστου (βιβλίο ια΄, κεφαλ. μβ΄). Κατόπιν αφού εγκατέλειψε τον κόσμο, ασπάστηκε τον μοναχικό βίο. Προικισμένος με οξύτητα νου και με δεινότητα διατυπώσεως, μας άφησε πολλά και διάφορα συγγράμματα.

Ευάγριος ο Ποντικός: Μοναχική υποτύπωση που διδάσκει πως πρέπει να εκτελείται η άσκηση και η ησυχία

Στο βιβλίο του προφήτη Ιερεμία λέγεται το εξής:«Να μην πάρεις γυναίκα σ' αυτόν τον τόπο, γιατί λέει ο Θεός για τα αγόρια και τα κορίτσια που γεννιούνται σ' αυτόν τον τόπο, ότι θα αρρωστήσουν και θα πεθάνουν(Ιερ. 16, 1-4). Τούτο είναι ένδειξη εκείνου που λέει ο Απόστολος: «Εκείνος που ήρθε σε γάμο φροντίζει για τα κοσμικά και πως να αρέσει στη γυναίκα και διαφέρει από τον άγαμο. και η γυναίκα που παντρεύτηκε φροντίζει τα του κόσμου και πως να αρέσει στον άνδρα»(Α΄ Κορ. 7, 32-34).

Ευάγριος ο Ποντικός: Κεφάλαια περί διακρίσεως παθών και λογισμών

1. Πρώτοι δαίμονες που αντιστέκονται και πολεμούν στην πρακτική άσκηση της αρετής είναι οι δαίμονες εκείνοι που τους έχει ανατεθεί να πειράζουν τους ανθρώπους στην γαστριμαργία και τη φιλαργυρία κι εκείνοι που παρακινούν στην φιλοδοξία. Οι άλλοι δαίμονες έρχονται πίσω τους και παραλαμβάνουν εκείνους που προσβάλλουν οι πρώτοι. Γιατί δεν μπορεί να πέσει κανείς στα χέρια του δαίμονα της πορνείας, αν δεν πέσει πρωτύτερα στη γαστριμαργία. Και δεν μπορεί να τον ταράξει ο θυμός, αν αυτός δεν πολεμά πρώτα για φαγητά, ή χρήματα, ή δόξα. 

Ευάγριος ο Ποντικός: Μερικά από τα νηπτικά κεφάλαια του Ευαγρίου

1. Ο μοναχός πρέπει να ζει πάντοτε σαν να πρόκειται αύριο να πεθάνει. Και πάλι να μεταχειρίζεται το σώμα σαν να έχει να ζήσει πολλά χρόνια. Γιατί το πρώτο απομακρύνει την ακηδία και τον κάνει προθυμότερο, ενώ το δεύτερο φυλάει σωστό και ακέραιο το σώμα και διατηρεί ισορροπημένη την εγκράτεια.

Σύντομη βιογραφία και εισαγωγικά σχόλια στα κείμενα του Αγίου Κασσιανού του Ρωμαίου

ΣΥΝΤΟΜΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ο όσιος πατέρας μας Κασσιανός ο Ρωμαίος ζούσε όταν βασίλευε ο Θεοδόσιος ο Μικρός, γύρω στο έτος 451 μ.Χ. Από τα έργα τα οποία έγραψε, συμπεριλήφθηκαν εδώ ο λόγος «Περί των οχτώ λογισμών» και ο λόγος «Περί διακρίσεως», γιατί σταλάζουν κάθε λογής ωφέλεια και χάρη. Αυτούς τους λόγους τους αναφέρει και ο σοφότατος Φώτιος, λέγοντας στην 157η ανάγνωσή του τα εξής: «Και ο δεύτερος λόγος προς τον ίδιο (τον Κάστορα δηλαδή) απευθύνεται και επιγράφεται «περί των οχτώ λογισμών», περί γαστριμαργίας, πορνείας, φιλαργυρίας, οργής, λύπης, ακηδίας, κενοδοξίας και υπερηφανείας.

Άγιος Κασσιανός ο Ρωμαίος: Προς τον επίσκοπο Κάστορα, περί των οχτώ λογισμών της κακίας

Αφού πρωτύτερα συντάξαμε τον λόγο «περί διαμορφώσεως των Κοινοβίων», έχοντας το θάρρος στις προσευχές σου, επιχειρούμε πάλι να γράψομε για τους οχτώ λογισμούς της κακίας. της γαστριμαργίας, λέω, και πορνείας, φιλαργυρίας, οργής, λύπης, ακηδίας, κενοδοξίας και υπερηφάνειας.

1. ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΚΡΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΛΙΑΣ

Πρώτα θα κάνω λόγο για την εγκράτεια στα φαγητά, η οποία είναι αντίθετη της γαστριμαργίας, και για τον τρόπο των νηστειών και την ποσότητα των φαγητών. 

Άγιος Κασσιανός ο Ρωμαίος: Λόγος προς τον ηγούμενο Λεόντιο, για τους αγίους Πατέρες της Σκήτης και για την διάκριση

Από το χρέος που υποσχέθηκα στον μακαριότατο αρχιεπίσκοπο Κάστορα για την διήγηση του βίου των αγίων πατέρων και της διδασκαλίας τους, απέδωσα ένα μέρος, αγιότατε Λεόντιε, με όσα του έγραψα περί διαμορφώσεως των κοινοβίων και περί των οχτώ λογισμών της κακίας. Τώρα έβαλα σκοπό να το εξοφλήσω. Επειδή λοιπόν έμαθα ότι ο αρχιερέας που προανέφερα μας άφησε και απήλθε προς το Χριστό, έκρινα αναγκαίο, σε σένα που διαδέχτηκες την αρετή του και με τη βοήθεια του Θεού την φροντίδα του μοναστηριού, να σου γράψω τα υπόλοιπα της διηγήσεως.

Σύντομη βιογραφία και εισαγωγικά σχόλια στα κείμενα του Αγίου Μάρκου του Ασκητή

Σύντομη Βιογραφία

Ο όσιος πατέρας μας Μάρκος ο Ασκητής, είχε ακμάσει κατά το έτος 430. Χρημάτισε μαθητής του αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου κατά το Νικηφόρο Κάλλιστο (τομ. ΙΙ, βιβλ. 14. κεφ.53), και ήταν σύγχρονος του αγίου Νείλου και του Ισιδώρου του Πηλουσιώτη, οι οποίοι ήταν περιβόητοι ασκητές. Φιλόπονος στη μελέτη των Γραφών, συνέγραψε πολλούς λόγους γεμάτους από άφθονη μάθηση και πνευματική ωφέλεια. Από αυτούς, 32 αναφέρονται από τον Νικηφόρο Κάλλιστο, οι οποίοι διδάσκουν όλο το δρόμο του ασκητικού βίου και οι οποίοι τώρα δεν σώζονται. Σώζονται μόνο οχτώ λόγοι του, διαφορετικοί από τους παραπάνω, τους οποίους αναφέρει και ο Κάλλιστος και ο κριτικός Φώτιος (ανάγν. 200).

Άγιος Μάρκος ο Ασκητής: Τα 200 κεφάλαια περί του πνευματικού νόμου

1. Επειδή πολλές φορές θελήσατε να μάθετε πώς ο νόμος είναι πνευματικός(1) κατά τον Απόστολο, και τι πρέπει να γνωρίζουν και να κάνουν εκείνοι που θέλουν να τον φυλάξουν, πάνω σ αυτό το ζήτημα θα σας πω κατά τη δύναμή μου.

2. Πρώτα-πρώτα γνωρίζομε ότι ο Θεός είναι αρχή κάθε καλού και μεσότητα και τέλος. Το καλό δεν είναι δυνατό να πράττεται ή να πιστεύεται, παρά μόνο με την ένωση με τον Ιησού Χριστό και με την έμπνευση του Αγίου Πνεύματος.

Άγιος Μάρκος ο Ασκητής: Τα 226 κεφάλαια περί αυτών που νομίζουν οτι δικαιώνονται από τα έργα τους

1. Η παρανομία των κοσμικών θα ελεγχθεί με όσα γράφονται παρακάτω, από εκείνους που έχουν σταθερή πίστη και γνώρισαν την αλήθεια.

2. Ο Κύριος, θέλοντας να φανερώσει ότι κάθε εντολή αποτελεί χρέος μας και ότι η υιοθεσία είναι δωρεά Του, με το αίμα Του χαρισμένη στους ανθρώπους, λέει: «Όταν κάνετε όλα τα διαταγμένα σ’ εσάς, να λέτε, είμαστε δούλοι τιποτένιοι και κάναμε ότι χρωστούσαμε να κάνομε»(50).

Άγιος Μάρκος ο Ασκητής: Επιστολή προς τον μονάζοντα Νικόλαο

Επειδή από καιρό ήσουν πολύ απασχολημένος με τη σωτηρία σου και η φροντίδα σου ήταν πολλή για τη ζωή τη σύμφωνη με το θέλημα του Θεού, ήρθες σε μένα και μου έλεγες τα δικά σου, με ποιους κόπους και πόθο φλογερό είχες σκοπό να προσκολληθείς στον Κύριο, με ζωή αυστηρή, με εγκράτεια και κάθε κακοπάθεια, αγωνιζόμενος με αγρυπνία πολλή και επίμονη και συνεχή προσευχή.

Και ποιοι πόλεμοι, μου έλεγες, και σμήνη από σαρκικά πάθη ανασυντάσσονται μέσα στην ανθρώπινη φύση και ξεσηκώνονται κατά της ψυχής από το νόμο της αμαρτίας(117) που εναντιώνεται και μάχεται στο νόμο του νου μας. Περισσότερο απ’ όλα θρηνούσες γιατί σ’ ενοχλούσε το πάθος της οργής και της επιθυμίας και ζητούσες από μένα κάποια μέθοδο και συμβουλή, με ποιους αγώνες και κόπους θα μπορούσες να κατανικήσεις τα καταστρεπτικά αυτά πάθη. Και τότε, όσο ήταν δυνατό, συμβούλεψα προσωπικά την αγάπη σου, εκθέτοντάς σου τα ψυχωφελή νοήματα, τις σκέψεις και τα φρονήματα.

Σύντομη βιογραφία και εισαγωγικά σχόλια στα κείμενα του Αγίου Ησύχιου του Πρεσβύτερου

ΣΥΝΤΟΜΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ο όσιος πατέρας μας Ησύχιος ήταν πρεσβύτερος στην Εκκλησία των Ιεροσολύμων. Έζησε στα χρόνια του Θεοδοσίου του νέου και φημιζόταν για το διδακτικό περιεχόμενο των λόγων του. Η κοίμησή του έγινε γύρω στο έτος 433. Έγραψε πολλά συγγράμματα, από τα οποία μόνον ο παρών λόγος που αποτελείται από 203 κεφάλαια έχει συμπεριληφθεί στη Φιλοκαλία. Θεωρήθηκε χρησιμότατος σχετικά με τη νήψη και την προσοχή του νου για τους αρχάριους. αλλά και στη φυλακή της καρδιάς, παραπάνω από κάθε άλλον ωφελιμότερος.

Άγιος Ησύχιος ο Πρεσβύτερος: Προς το Θεόδουλο, λόγος περί νήψεως και αρετής χωρισμένος σε 203 κεφάλαια (τα λεγόμενα αντιρρητικά και ευκτικά)

1. Η νήψη είναι μια μέθοδος και επιστήμη, η οποία απαλλάσσει τον άνθρωπο – με την βοήθεια του Θεού – τελείως από εμπαθείς σκέψεις και λόγους και από πονηρά έργα, αν εξακολουθεί ο άνθρωπος την πνευματική αυτήν μέθοδο επί πολύν καιρό και την εφαρμόζει με προθυμία. Η νήψη χαρίζει επίσης ασφαλή γνώση του ακαταλήπτου Θεού, όσο είναι δυνατόν, και λύση θείων και κρυπτών μυστηρίων. Επίσης με αυτήν κατορθώνει ο άνθρωπος να εκπληρώσει όλες τις εντολές της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης και αυτή παρέχει όλα τα αγαθά του μέλλοντος αιώνος.

Σύντομη βιογραφία και εισαγωγικά σχόλια στα κείμενα του Αγίου Νείλου

 Σύντομη Βιογραφία

Του θεσπέσιου Νείλου πατρίδα ήταν η Κωνσταντινούπολη, δάσκαλός του ο θείος Χρυσόστομος και χρόνος της ακμής του το 442 π.Χ. Βουτηγμένος σε ευγένεια και πλούτο, χρημάτισε και έπαρχος στην πατρίδα του. Κατόπιν όμως αποχαιρέτησε τα πάντα και πήγε στο όρος Σινά, όπου ασπάστηκε τον ασκητικό βίο. Έχοντας μεγάλη μόρφωση, θεολογική και κοσμική, μας άφησε διάφορα συγγράμματα, γεμάτα από πνευματική σοφία και ανέκφραστη γλυκύτητα, από τα οποία εμείς με τον τρόπο της μέλισσας διαλέξαμε τον περί προσευχής λόγο, χωρισμένο σε 153 κεφάλαια, ο οποίος επιγράφεται Ασκητικός. Με αυτά υποδεχόμαστε τους αναγνώστες σαν να τους προσφέρουμε κηρήθρες από μέλι. Γιατί πράγματι στάζουν μέλι και νέκταρ και αμβροσία και υπόσχονται πολλαπλάσιο καρπό.

Ο ιερός Φώτιος, ο σοφότατος, τον αναφέρει στην 201η Ανάγνωση με τα εξής: «Και ένα λόγο του Νείλου του μοναχού αναγνώσαμε, χωρισμένο σε 153 κεφάλαια, όπου ο θείος άνδρας αναπτύσσει τον τρόπο της προσευχής. Και πολλά άλλα έργα αυτού είναι αξιόλογα... τα οποία μαρτυρούν την τελειότητά του στα έργα και τη δύναμή του στους λόγους».

Άγιος Νείλος: Περί προσευχής, 153 κεφάλαια

Πρόλογος

Την ώρα, που με καίει ο πυρετός και με συνέχει η φλόγωση των ακαθάρτων παθών, με τονώνεις, όπως πάντα, καθώς πιάνω τα θεαγάπητα γράμματά σου παρηγορώντας το νού μου τον κατάκοπο, που σε ό,τι αισχρό περιδιαβάζει. Κι αυτό, γιατί εσύ μακάρια μιμήθηκες το μεγάλο καθηγητή και δάσκαλο. Καθόλου παράδοξο αυτό, γιατί δικό σου μερτικό είναι πάντα τα σπουδαία όπως ήταν του ευλογημένου Ιακώβ. Αφού δηλαδή δούλεψες καλά για χάρη της Ραχήλ και πήρες αντί γι’αυτήν τη Λεία (Γεν.κθ΄ 25), ζητάς τώρα κι εκείνη, που λαχταράς, γιατί ασφαλώς συμπλήρωσες κι αυτής τα εφτά χρόνια.

Άγιος Νείλος: Λόγος ασκητικός (α΄ μέρος)

Επιχείρησαν πολλοί, και Εθνικοί και Ιουδαίοι, να φιλοσοφήσουν. Μόνο όμως οι μαθητές του Χριστού προσπάθησαν να μάθουν την αληθινή φιλοσοφία, γιατί, μόνο αυτοί είχαν δάσκαλο τη Σοφία (το Χριστό), που έδειξε με έργα την επιμέλεια και την εργασία της αληθινής φιλοσοφίας. Οι πρώτοι, δηλ. οι Έλληνες, σαν να έπαιζαν δράμα πάνω στη σκηνή φόρεσαν ξένο προσωπείο, έχοντας άδειο όνομα φιλοσοφίας, χωρίς να έχουν την αληθινή φιλοσοφία και επιδεικνύοντας τη φιλοσοφικότητά τους με το να φορούν τρίβωνα (τριμμένο πανωφόρι) και να έχουν γενειάδα και ραβδί.

Σύντομη βιογραφία και εισαγωγικά σχόλια στα κείμενα του Αγίου Διαδόχου Φωτικής

Σύντομη Βιογραφία

Ο άγιος πατέρας μας  Διάδοχος, που χρημάτισε επίσκοπος της Φωτικής στην Παλαιά Ήπειρο του Ιλλυρικού, ήταν παλαιός, πρν από τον 7ο αιώνα. Αυτό το συμπεραίνουμε από τα συγγράμματα του αγίου Μαξίμου, στα οποία αναφέρει κεφάλαια του Διαδόχου. Ότι ήταν σοφός άνθρωπος που έλαμπε στην πράξη και στην θεωρία, μπορεί ο καθένας να το εννοήσει από τον λόγο του αυτό. Τον έχει συνθέσει άριστα έπειτα από φιλοσοφημένη πείρα πολλών ετών κι αφού έζησε πολλές θείες αναβάσεις μέσα στην καρδιά του.

Άγιος Διάδοχος Φωτικής: Όροι

1. Όρος της πίστεως είναι η απαθής σκέψη και κατανόηση του Θεού.

2. Όρος της ελπίδας είναι η αναχώρηση του νου προς τα ελπιζόμενα αγαθά.

3. Όρος της υπομονής είναι το να βλέπει κανείς με τα νοητά μάτια τόν αόρατο Θεό σαν ορατό μπροστά του, έχοντας αδιάλειπτη εγκαρτέρηση.

4. Όρος της αφιλαργυρίας είναι το να θέλει κανείς να μην έχει, όπως άλλοι επιθυμούν να έχουν.

5. Όρος της πνευματικής γνώσεως είναι το να αγνοεί κανείς τον εαυτό του, με το να βρίσκεται σε έκσταση στο Θεό.

6. Όρος της ταπεινοφροσύνης είναι το να φροντίζει να λησμονεί κανείς όλα τα καλά έργα του.

7. Όρος της αοργησίας είναι το να έχει κανείς μια μεγάλη επιθυμία να μην οργίζεται.

8. Όρος της αγνότητας είναι η παντοτινή αίσθηση ότι είναι κανείς ενωμένος με το Θεό.

9. Όρος της αγάπης είναι το να αισθάνεται κανείς ότι μεγαλώνει η αγάπη του προς εκείνους που τον υβρίζουν.

10. Όρος της τέλειας αλλοιώσεως που αισθάνεται κανείς από την ηδονή της αγάπης του στο Θεό, είναι το να νομίζει χαρά τη φρίκη του θανάτου.

Άγιος Διάδοχος Φωτικής: Λόγος ασκητικός χωρισμένος σε 100 πρακτικά κεφάλαια πνευματικής γνώσεως και διακρίσεως

1. Ἀπό κάθε πνευματική θεωρία, ἀδελφοί, πρέπει να προηγεῖται ἡ πίστη, ἡ ἐλπίδα καί ἡ ἀγάπη· προπάντων ὅμως ἡ ἀγἀπη. Ἡ πίστη καί ἡ ἐλπίδα διδάσκουν τόν ἄνθρωπο νά καταφρονεῖ τά ὁρατά ὑλικά ἀγαθά. Ἐνῶ ἡ ἀγἀπη ἑνώνει τήν ψυχή μέ τίς ἀρετές τοῦ Θεοῦ, ἀναζητῶντας τόν Ἀόρατο μέ τήν νοερή αἴσθηση.

Σύντομη Βιογραφία και εισαγωγικά σχόλια στα κείμενα του αγίου Ιωάννου του Καρπάθιου

Σύντομη Βιογραφία

Ο χρόνος που έζησε ο άγιος Ιωάννης ο Καρπάθιος, ο τόπος όπου πέρασε τους αγώνες της ασκήσεως, και όλα τα σχετικά με αυτόν, μας είναι ἀγνωστα. Μόνο ο ιερός Φώτιος γράφει γι' αυτόν (Ανάγνωση 201): Υπερτερεί πολύ ο Διάδοχος από τον Ιωάννη τον Καρπάθιο, ο οποίος επιγράφει το έργο του "Λόγος παρηγορητικός προς τους μοναχούς της Ινδίας", που τον παρακάλεσαν να τους γράψει. Διαιρείται ο λόγος αυτός σε εκατό κεφάλαια και προτρέπει τους αναγνώστες να έχουν εγκαρτέρηση στις συμφορές και να υπομένουν τους πειρασμούς που τους έρχονται.

Άγιος Ιωάννης ο Καρπάθιος: 100 παρηγορητικά κεφάλαια προς τους μοναχούς της Ινδίας

Οι ζητιάνοι που προσφέρουν ανοιξιάτικα άνθη στους επίγειους βασιλείς, όχι μόνο δεν αποδιώχνονται, αλλά πολλές φορές δέχονται και κάποια δώρα . Κι εγώ επειδή με διατάξατε, δανείστηκα από δω κι από κει μια εκατοντάδα καλά λόγια και τα προσφέρω σ' εσάς, που έχετε το πολίτευμα στους ουρανούς(Φιλιπ.3,20).

1. Όσο αιώνιος είναι ο Βασιλιάς των όλων, με βασιλεία που δεν έχει ούτε αρχη ούτε τέλος, τόσο ο ζήλος εκείνων που αγωνίζονται θεληματικά γι' Αυτόν και για τις αρετές γίνεται πιο επικερδής.

Άγιος Ιωάννης ο Καρπάθιος: Λόγος ασκητικός και συμπληρωματικός των εκατό κεφαλαίων

Ποτέ μη θελήσεις πάνω από το μοναχό, να μακαρίσεις τον κοσμικό που έχει γυναίκα και παιδιά και ευφραίνεται γιατί ευεργετεί πολλούς και σκορπά άφθονα την ελεημοσύνη και δεν πειράζεται διόλου από τους δαίμονες, και νομίζεις ότι εσύ είσαι κατώτερος από αυτόν στην ευαρέστηση του Θεού. Ούτε να ελεεινολογείς τον εαυτό σου, γιατί τάχα πηγαίνεις για την απώλεια. Δεν λέω ότι ζεις άμεμπτα με το να παραμένεις ανάμεσα στους μοναχούς, αλλά και αν είσαι πάρα πολύ αμαρτωλός, η θλίψη της ψυχής σου και η κακοπάθεια έχει πιο μεγάλη τιμή για το Θεό από την υπερβολική αρετή του κοσμικού.